1. Home
2. Boek reviews
3. Systems Inspired Leadership

Systems Inspired Leadership

18/01/2022 - 09:07

How to tap collective wisdom to navigate change, enhance agility and foster collaboration

Auteurs: Frank Uit de Weerd en Marita Fridjhon

Sinds 2013 integreer en experimenteer ik in mijn werk als organisatiecoach met innovatieve benaderingen om het potentieel aan creativiteit en wijsheid in teams (nog) meer aan te boren. Deze vernieuwende aanpakken gebruik en deel ik bij het coachen van (executive, management en operationele) teams én in leiderschapsopleidingen.

Eén van mijn eerste inspiratiebronnen was het langdurige en diepgaand leertraject, dat ik kon volgen bij Marita Fridjhon, Faith Fuller en hun collega’s. Frank Uit de Weerd ontmoette ik in 2019, toen ik assisteerde bij een opleiding. Hij vertelde me toen dat hij op basis van interviews met leiders een boek aan het schrijven was. Eind 2021 zag ik dat Marita samen met Frank Uit de Weerd het boek Systems Inspired Leadership publiceerden. Uiteraard was ik benieuwd naar hun pennenvruchten.

Waarom een nieuwe vorm van leiderschap?

In het eerste hoofdstuk vestigen de auteurs de aandacht op hoe overrompelend de snelheid van verandering in de VUCA-wereld (volatiel, onzeker, complex en ambigu) voor leiders vaak is. Het IQ (intellgentie quotiënt), de EQ (emotionele intelligentie) en de SQ (sociale intelligentie) van de leider zijn vaak niet meer voldoende om antwoorden te vinden op de complexe uitdagingen en kansen, waarmee organisaties geconfronteerd worden.

Daarvoor is volgens de auteurs een andere, nieuwe intelligentie nodig, die RSI wordt genoemd. Dit staat voor Relationship Systems Intelligence. Deze intelligentie focust meer op het systeem (= het geheel, het relatienetwerk), dan op de individuen, die er deel vanuit maken. Deze intelligentie maakt het mogelijk om vanuit de wijsheid van het systeem te creëren en te groeien en te evolueren.

Enkele begrippen toegelicht

Vooraleer verder te gaan met de review van de volgende hoofdstukken, lijkt het me handig om een paar begrippen toe te lichten, die in vorige paragraaf al gebruikt werden. Fridjhon en Uit de Weerd definiëren Emotionele Intelligentie (EQ) als het vermogen om bewust te zijn van eigen emoties en verantwoordelijkheid te nemen voor de acties die eruit voortkomen. Sociale Intelligentie (SQ) zien ze als de vaardigheid om accuraat de emoties van anderen te lezen en het vermogen om hiervoor empathie te hebben.

Het woord systeem, dat zowel in het boek als in deze bespreking veel voorkomt, kan uitgelegd worden als een groep van onderling afhankelijke personen met een gemeenschappelijke focus of doelstelling. Dit kan een organisatie zijn, een afdeling, een leiderschapsteam, een projectteam, of een duo.

Systems Inspired Leadership

Aan de hand van een aantal interviews met leiders wordt in het tweede hoofdstuk een aanzet gegeven naar wat Systems Inspired Leadership zou kunnen zijn.

Eén leider geeft aan dat het laten trainen van medewerkers in RSI ervoor zorgde dat er een gemeenschappelijke taal gedeeld werd waardoor situaties neutraler besproken konden worden, die anders als persoonlijke aanvallen zouden gepercipieerd kunnen worden.

Een andere geïnterviewde onderstreept het belang van het luisteren naar de wijsheid in disruptieve of zelfs vervelende en klagende stemmen.

Systems Inspired Leadership definieren de auteurs als:

• De competentie om te creëren en te leiden vanuit het systeem
• waarbij er wordt van uitgegaan dat de antwoorden op uitdagingen al aanwezig zijn in (de collectieve wijsheid van) het systeem en wachten om onthuld te worden.
• Eerder dan het systeem te sturen, faciliteert Systeem Geïnspireerd Leiderschap het proces van ontluiken en ontvouwen
• Er wordt gewerkt mét het systeem (en met het vertrouwen op het systeem) om te ontdekken en ruimte te geven aan datgene wat probeert te gebeuren.
• Zij zien leiderschap als een rol van het systeem en bevorderen gedeeld leiderschap op alle niveaus in de organisatie.

Specifieke competenties

In het derde en vierde hoofdstuk worden respectievelijk beschreven wat Relationship Systems Intelligence inhoudt en wat de competenties zijn die horen bij Systems Inspired Leadership.

De competenties of de “DOING-side” van Systems Inspired Leadership vatten de auteurs samen in het S-CI-R-E-S Model:

S = Seeing, Hearing, and Sensing the System.

Dit gaat om het kunnen zien van het geheel door bijvoorbeeld zichtbaar te maken hoe een specifieke gebeurtenis een voorbeeld is van een patroon. Of over het kunnen horen dat wat één persoon zegt, niet alleen de expressie is van een persoonlijke ervaring of mening maar ook de uitdrukking is van de sfeer of wat er gebeurt in de hele groep.

CI= Holding Conscious and Intentional Relationship.

Een leider, die deze competentie beheerst, is zich bewust van welke energie hij of zij brengt en kan dit aanpassen aan wat de groep nodig heeft. Deze vaardigheid houdt ook in om met een team samen te bepalen (co-designing) hoe men wil samenwerken en hoe men zal omgaan met moeilijkheden.

R= Revealing the System to itself.

Dit is de vaardigheid om het minder zicht- en tastbare zichtbaar en bewust te maken voor het team. Van zodra een team zich bewuster wordt van wat er ook speelt, van hoe meningen verdeeld zijn, van hoe rangorde een impact heeft, … ligt de weg open om samen bewust te kiezen wat waardevol is en verdergezet kan worden en wat functioneler, beter kan in de toekomst.

E= Working with Conflict to Facilitate Emergence.

Waar vaak in conflictsituaties wordt stilgestaan bij “Wie heeft wie wat aangedaan?”, zal een Systems Inspired leider conflict eerder zien als een signaal van het geheel dat er verandering nodig is en er iets nieuws staat te gebeuren. Deze competentie gaat ook over hoe conflict aan te pakken, hoe negativiteit en gif in samenwerkingsverbanden te reduceren.

S= Co-creating Systems inspired Safety.

Leiders, die in staat zijn om een omgeving te creëren, waar leden zich veilig voelen om hun mening te delen, kwetsbaarheid te tonen, vragen te stellen, te challengen, … tonen deze vijfde competentie.

Elk van de volgende hoofdstukken lichten één van de vijf competenties toe.
Daarbij volgen de auteurs telkens eenzelfde structuur. U vindt er op welke manieren u deze competentie kan ontwikkelen. Er zijn een aantal verhalen en quotes, die ofwel de nood aan de competentie aantonen of die het effect van het toepassen van die vaardigheid beschrijven.

Onder de titels Practical Application staan heel concrete tips en soms zelfs stapsgewijze beschrijvingen van wat een leider of facilitator kan doen om een proces in zijn team te begeleiden. Daarbij vindt u ook ideeën, die in virtuele meetings werken.

Tot slot van elk hoofdstuk kan u een kort self assessment invullen die u toont in welke mate u die competentie al verworven heeft.

Doing en Being

Het 10^de hoofdstuk stelt:

“In saying yes to this path (= path of systems inspired leadership), you are saying yes to vulnerability and daring to be brave”.

Hierin benadrukken Fridjhon en Uit de Weerd dat Systems Inspired Leadership niet alleen gaat om Doen maar ook om Zijn en het belang van persoonlijke ontwikkeling als leider.

Dit gaat over het pad van zelfkennis, emotionele intelligentie, omgaan met onze eigen innerlijke delen, … Citaten en getuigenissen van leiders over wat dit pad hen als persoon leerde, illustreren het pad van persoonlijke ontwikkeling.

Tot slot inventariseert het laatste hoofdstuk zes uitdagingen voor het implementeren van Systems Inspired Leadership en enkele aanbevelingen om die te overwinnen.

Eén ervan haal ik in deze review even aan, nl. Taal. Net als andere vakgebieden, heeft het Systemisch paradigma een eigen taal. Deze taal kan bevreemdend werken en te conceptueel lijken. Misschien heeft u ook al dit gevoel bij het lezen van deze boekbespreking?

Eén toveroplossing hiervoor is er niet. Als leider of facilitator kan je zoeken naar andere woorden, die dichter staan bij je doelpubliek maar in mijn ervaring zal je steeds een aantal begrippen moeten toelichten om mensen mee te nemen in de voordelen van Systemisch geïnspireerd samenwerken en leidinggeven.

Relevantie

Ik vind het waardevol dat dit leiderschapsboek een doe-boek is met praktische voorbeelden en concrete aanbevelingen. Over Systemisch kijken en werken wordt soms heel conceptueel geschreven of blijft men steken in de analyse van de complexiteit; maar dan zitten de lezers nog wel met de vragen: “Hoe pak je dergelijke situaties aan?”, “Wat doe je dan precies?” . Dit boek geeft wél concrete antwoorden en doe-ideeën.

Didactisch handig is de heldere structuur in de opdeling van Systems Inspired Leadership in vijf competenties. Ook al beïnvloeden die competenties elkaar, zo wordt de materie behapbaar en overdraagbaar.

Verhalen en quotes van leiders, die Systems Inspired werken, maken de concepten levendig. Vanuit mijn eigen praktijkervaring in het werk met leiders en teams kan ik heel wat getuigenissen uit het boek bijtreden. Door teams te onderrichten in wat normaal is als mensen samenwerken, door een gemeenschappelijke taal te hebben om te spreken over het systeem creëer je veiligheid, waardoor mensen zaken durven benoemen. Het gaat dan niet meer om Paul en Jamila, met hun kenmerken als persoon (en wie heeft wat gedaan) maar over wat er ontstaat tussen Paul en Jamila als een effect, als een fenomeen van het functioneren van het hele team of de interacties van het team met zijn context.

Eén van de aanbevelingen in het boek is: maak Systems Inspired Leadership tot het hart van de cultuur en/of van het leadership development programma.

“We can attest that many organizations have done so effectively”, schrijven Fridjon en Uit de Weerd. Ik had het bijzonder interessant gevonden als bij een aantal verhalen ook de namen van de organisaties waren vermeld, zoals sommige business boeken doen met hun cases. Zelf heb ik positieve ervaringen met wat de systemische lens en het ontwikkelen van Relationship Systems Intelligence kan doen voor teams, afdelingen en leiders maar ik heb nog geen eigen voorbeelden waar Systems Inspired Leadership, het centrale model is binnen de hele organisatie.

Heel terecht vestigen de auteurs de aandacht op het belang van persoonlijke ontwikkeling van leiders om deze vorm van leidinggeven te kunnen inzetten. Daar had volgens mij het concept “magische, aangeboden en dienende plek” van Bert Hellinger toegelicht kunnen worden. Dit gaat om welke plaats of rollen leiders (vaak onbewust) geneigd zijn in te nemen, gebaseerd op vroegere systemen, waarvan ze deel uitmaakten, zoals het gezin of de familie waarin ze opgroeiden. In mijn ervaring is een inzicht hierin vaak een grote stap voorwaarts in de persoonlijke ontwikkeling van een leider.

De auteurs merken op dat zij de voordelen van oudere leiderschapsmodellen niet overboord gooien maar incorporeren en overstijgen. Zo geven zij aan dat soms andere aanpakken nodig zijn zoals moeilijke gesprekken aangaan in het geval van niet-opleveren of een meer directieve aanpak in crisistijd. Deze combinatie van aanpakken en de uitdagingen hierbij worden weinig concreet gemaakt in het boek. De enige suggestie, die ik las hierover was: wees duidelijk welke hoed je draagt op welk moment. Een getuigenis hierover was interessant geweest.

Het boek refereert naar inspirators en voorgangers in het domein van systemisch leiderschap en coaching met op de eerste plaats Arnold en Amy Mindell maar ook Peter Hawkins, Peter Senge, Margaret Wheatley, Otto Scharmer en anderen.

Ik zal graag naar dit boek refereren en het warm aanbevelen aan wie op zoek is naar structuur en concrete handvaten om met een team complexe uitdagingen aan te gaan.

Heeft u zin om met mij in gesprek te gaan over leadership en efficiënte teamwerking?
Neem vrijblijvend contact op.