1. Home
2. Boek reviews
3. Dansen naar vrijheid. De essentie van moedig leiderschap.

Dansen naar vrijheid. De essentie van moedig leiderschap.

16/09/2022 - 16:10

De essentie van moedig leiderschap.

Auteur: André Pelgrims

Begin jaren 2000 ontmoette ik André Pelgrims toen hij het management team, waarvan ik deel uitmaakte, begeleidde. Wat ik me goed herinner, is hoe hij het belang onderstreepte van wat hij de horizontale verbinding noemde binnen teams van leidinggevenden. Hij gaf aan dat de kwaliteit van de relaties tussen de leden, de openheid, de wederzijdse feedback, … kansen waren om te groeien, ook om te groeien in wat hij noemde de verticale verbinding. Die stond dan voor de relaties tussen managers-leidinggevenden met hun medewerkers.

In mijn eigen woorden: gewoonten en reflexen, die een persoon heeft en die afstand creëren en échte samenwerking in de weg staan binnen een management team, zijn ook net die gewoonten en reflexen die in zijn/haar relaties met de mensen aan wie hij/zij leiding geeft storend zijn. Alleen zullen die mensen, die deels afhankelijk zijn van hun leidinggevende, dit niet zo vaak aangeven.

Als de horizontale verbinding binnen een management team goed zit, kan oprechte feedback gegeven worden en ondersteunt de groep de persoonlijke ontwikkeling en groei van elk van haar leden.

Intussen zijn we een 20 jaar verder. Zelf legde ik in die tijd een hele weg af in leiderschap, persoonlijke ontwikkeling en werk ik vele jaren met groepen leiders. Ik volgde diepgaande en langdurige opleidingen in binnen- en buitenland. Persoonlijk heb ik André Pelgrims niet meer ontmoet. Via mijn netwerk weet ik dat we gemeenschappelijke kennissen hebben en een aantal gedeelde inspiratiebronnen. Toen ik zag dat hij een boek publiceerde over leiderschap, kwam die hoog op mijn verlanglijstje te staan.

"True freedom is not freedom for yourself. True freedom is freedom from yourself."

Deze woorden staan op de laatste pagina van het boek. Deze maken meteen de link met het begin van het boek waarin Pelgrims stelt dat je als leider je eigen domheid ontmaskerd moet hebben.

Met domheid bedoelt hij overtuigingen en oordelen, die op weinig ervaring, kennis of bewustzijn zijn gestoeld en toch een grote impact hebben op wat we doen en hoe we in relaties functioneren.

Deze domme denkkaders staan in de weg van ons eigen potentieel en onze eigen mogelijkheden om bij te dragen tot een team, een gezin, een organisatie of de samenleving.

De vrijheid, ook een woord uit de titel van het boek, is een vrijheid ten dienste van iets groter dan het individu.

Persoonlijk verhaal

De auteur onderbouwt zijn stelling dat iedere leidinggevende zijn domheid moet ontmaskeren door op een kwetsbare manier cruciale ervaringen uit zijn leven en op zijn pad van persoonlijke ontwikkeling met de lezer te delen.

Zo maken we kennis met André, die als 10-jarige zijn ouders met een taart verrast. André als onwennige puber op een dansgelegenheid. André als ijverige student. André als sporter met looptrauma, … Ik vermoed dat menig lezer gedachten en emoties van de auteur zal herkennen of uitgenodigd wordt om zijn of haar herinneringen voor de geest te halen.

De eerste team- of groepservaring heeft plaats in het gezin. Wat we daar zien en leren, is een voorbereiding op hoe we (later) in groepen bewust en onbewust functioneren.

De fake versie

“De zoektocht naar verbinding en het verlangen om erbij te horen is een verhaal van alle tijden en van iedereen”, schrijft Pelgrims.

Daarvoor ontwikkelen we als mens strategieën zoals vals conformisme. We passen ons gedrag aan, we laten delen van onszelf niet zien om opgenomen te worden. Dit kost energie en geeft spanning in ons lichaam. Tegelijkertijd verarmt het onze toegang tot onze potentieel en onze bijdrage.

Leidinggevenden hebben hier dus een belangrijke verantwoordelijkheid. Omdat medewerkers zich vaak afhankelijk voelen van hun leidinggevende, is de kans op een deels fake-versie van de medewerker hoog. Pelgrims nodigt de (leidinggevende) lezer of de lezer als ouder uit te onderzoeken welke fake hij of zij bewust of onbewust aanmoedigt.

Splitsingspatronen

De auteur beschrijft een bekend proces in o.a. de klinische psychologie van splitsingspatronen.

In het gezin en in andere groepen leren en observeren we wat de anderen belangrijk vinden. We kijken hoe je je het best gedraagt in die context of groep. Op basis daarvan splits je jezelf op en verban je een deel van jezelf. Op die manier is de kans om uitgesloten te worden minder.

In onze eerste relaties met ouders of eerste opvoeders gebeurt dit instinctief, in functie van overleven. Deze vorm van conformeren, van aangepast gedrag gaat ten koste van eigenheid. Het stuk, dat je verbergt, is het deel van wat je vermoedt dat het je relatie met de groep of een specifiek persoon in de weg staat.

Vlucht

De auteur beschrijft zes veel voorkomende splitsingen. In deze boekbespreking haal ik er één aan:

Als het gevoel aan veiligheid, warmte en aanwezigheid onvoldoende werd vervuld in je eerste levensjaren, dan kan het overlevingsmechanisme reageren door te vluchten. Het is een vlucht door zich terug te trekken in eigen beelden en fantasieën. Het is een vlucht naar het hoofd: de splitsing tussen hier en nu en weg en hinder.

Een leider met deze afsplitsing zal snelheid en drukte brengen. Halen van deadlines, drukke agenda’s en efficiëntie zijn zijn/haar kracht. Als het ritme vertraagt of een contact teveel tijd neemt, komt er onrust opzetten. De leider is niet zo contactvaardig. Hij of zij geniet ervan geniale oplossingen te bedenken maar is niet zo goed in het daadwerkelijk uitvoeren. Het probleem als leidinggevende, stelt Pelgrims, is dat hij of zij de omgeving opjaagt met het beeld van drukte en snelheid en dat dit uiteindelijk de gang van zaken zal vertragen.

Loyaal aan wie me welkom heet

In organisaties is samenwerking gericht op resultaten en doelstellingen. Daar ligt de focus.

Maar we ervaren ook dat spanningen en conflicten tussen mensen de beoogde resultaten in gevaar kunnen brengen. Het is niet omdat we slimme experts samenbrengen dat dit automatisch leidt tot succes voor het team. “Ieder teamlid heeft behoefte aan het gevoel van wederzijds vertrouwen en veiligheid binnen de groep”, stelt de auteur.

Hij gaat verder: “De mens achter de rol verwelkomen en ontmoeten is fundamenteel … De leider die de medewerker als mens warm weet te verwelkomen, krijgt een betrouwbare professional als cadeau.” Pelgrims pleit dan ook voor tijd en ruimte voor individueel contact tussen leider en medewerkers.

Wanneer mensen zich niet welkom voelen door de leider, ontstaat een wereld van thuislozen. Deze zullen elkaar opzoeken en vinden misschien wel een verkeerde informele leider in de organisatie…

Dansen en beweeglijkheid

Het leven zien als een dansvloer vol muziek, is een metafoor, die de auteur gebruikt.

Hij nodigt uit om te onderzoeken hoe we ons zelf blokkeren of zelf soms een blokkade zijn. Of we ons enkel goed voelen als wij de DJ zijn of ons ook goed voelen op de dansvloer? En hoe dansen we tussen dilemma’s (ik zou ze eerder polariteiten noemen) als vrijheid & discipline, blinde expansie & idealisme, …? P

elgrims schrijft: ”In die zin worden we in leiderschap voortdurend uitgedaagd om de meest beweeglijke te zijn. Leiderschap is niet het opleggen van één stijldans aan de rest van de wereld. Het is wél alle mogelijke dansbewegingen ontdekken en oefenen. Enkel op die manier zijn de muziek en jouw getrainde beweeglijkheid geen hinderpaal meer om verbinding en impact te hebben. Enkel op die manier ontdek je de rijkdom van mensen en groepen. Enkel op die manier mag ook elke beweging en elke muziek bestaan en sta je als leider nooit in de weg van de groep die je te leiden hebt.”

Carnavalvirus

In een groep of team komt elk individu met zijn of haar eigen bewuste en onbewuste overlevingsstrategieën. Weinig kennis hierover zorgt er vaak voor dat we ongewild terecht komen in groepsdynamieken, die we niet begrijpen en die niet functioneel zijn.

De auteur ziet ze als een voedingsbodem voor ziekmakende virussen. Zo’n virus activeert een soort uitvergroot ongewenst gedrag en ondermijnt de performantie van de groep. Gebaseerd op zijn ervaring beschrijft Pelgrims 5 veelvoorkomende virussen en geeft aan dat er meer zijn.

Zo is er het Carnavalvirus. Dit leidt tot een dynamiek, helemaal in dienst van de status van de leiders. Bij de rol van leider hoort dan een soort vrijheid van gedrag. Ze kunnen zich meer permitteren in de omgang met anderen. Het virus reduceert anderen tot een soort hofhouding. Die lopen in de pas en zullen zich uiteraard ver houden van feedback of kritiek. En zo houdt het systeem zichzelf in stand. Naast het Carnavalvirus onderscheidt Pelgrims ook het Einsteinvirus, het Schaduwvirus, het Paranoiavirus en het Toeristenvirus.

Relevantie

Er komen in het boek nog heel wat meer relevante thema’s aan bod zoals: afhankelijkheid van evidenties, de stem van het lichaam, schaamte, angst, … Ik maakte een keuze in deze review.

Het boek breekt een lans om meer van jezelf te laten zien in relaties en zo meer ontspannen en vrijer te bewegen. Voorwaarde hiervoor is je geschiedenis te begrijpen, je oordelen te ontmaskeren, de verwaarloosde delen van jezelf te omarmen… Dit is een proces van persoonlijke ontwikkeling naar persoonlijk leiderschap. En dus voor iedereen relevant.

Persoonlijke ontwikkeling komt ook de kwaliteit en impact van jouw leiderschap binnen en buiten organisaties ten goede. Ook voor wie een rol als ouder of opvoeder heeft, is dit proces bijzonder voedend.

Eén kritische noot of nuancering, die ik toch wil aanstippen is dat aanpassing van het individu aan de groep in het boek vooral als beperkend en negatief wordt benaderd in het kader van afsplitsingen. Zonder afbreuk te doen aan dit fenomeen en het risico op fake, zijn er natuurlijk ook positieve effecten aan jezelf te kunnen invoegen in een groep. Net zoals het bekrachtigen of beperken van gedrag door onze (eerste) opvoeders. Alles heeft natuurlijk te maken met de kwaliteit en maturiteit van de opvoeders en de groepen. En dat maakt de link naar het volgend advies van de auteur.

Pelgrims adviseert leergroepen om het proces van persoonlijke ontwikkeling te ondersteunen en te versnellen. Zelf ben ik ook heel dankbaar voor de leergroepen, waar ik deel van was. Opgelet, net als de auteur, heb ik ervaren dat leergroepen niet alleen maar leuke ervaringen opleveren. Het kan ook confronterend zijn en pijn doen maar ze brachten mij inzichten en kracht. Al is die weg natuurlijk nooit helemaal af… Zelf heb ik regelmatig het voorrecht om groepen diepgaand te begeleiden.

De vele voorbeelden in het boek van situaties in groepen (gezin, team, organisatie) verduidelijken het concept groepsdynamiek. Ze onderbouwen dan ook de stelling dat groepsdynamiek een extra sleutel is voor succes of falen van een bedrijf. Daarom vind ik het ook zo bijzonder waardevol om als (systemisch) teamcoach met (directie)teams te werken en met hen hun groepsdynamiek te ontdekken. Eens bepaalde aspecten worden benoemd en in het groepsbewustzijn gebracht, kan in team bewust gekozen worden wat ze willen behouden en wat ze anders willen.

Voor wie het domein van persoonlijke ontwikkeling, splitsingen en groepsdynamiek nieuw is, zal aan de hand van dit helder geschreven boek veel boeiends ontdekken. Voor wie al meer vertrouwd is met deze domeinen, is het boek een verrijking door de unieke combinatie van het open en kwetsbare persoonlijke verhaal, dat geduid en geïnterpreteerd wordt door opgebouwde werkervaring en theoretische bagage.

Ik heb het boek aan één van mijn coachees aangeraden en deed het intussen ook cadeau aan één van mijn zonen.

Heeft u zin om met mij in gesprek te gaan over leadership en efficiënte teamwerking?
Neem vrijblijvend contact op.